Tych dni historia nie zapomni, 
Gdy stary ląd w zdumieniu zastygł 
I święcić będą nam potomni 
Po pierwszym września - siedemnasty... 
(Jacek Kaczmarski. Ballada wrześniowa) 

   17 września 1939 roku, Rosja Sowiecka bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, łamiąc pakt o nieagresji, napadła na wschodnie terytoria Rzeczypospolitej. Napaść na Polskę była realizacją wcześniejszego porozumienia z Niemcami z 23 sierpnia 1939 roku – paktu Ribbentrop-Mołotow. Konsekwencją sojuszu dwóch państw totalitarnych był kolejny rozbiór Polski.

   Do niewoli sowieckiej w 1939 roku dostało się ponad 200 tys. Polaków, m.in.: oficerowie, policjanci, leśnicy, ziemianie, urzędnicy, przedstawiciele inteligencji i duchowieństwa. W 1940 roku około 22,5 tys. oficerów i policjantów zostało uśmierconych w Katyniu, Charkowie i Twerze.

   Od lutego 1940 r. rozpoczęły się masowe wywózki Polaków na Syberię i inne tereny ZSRS. Objęły one około 1 mln 350 tys. osób. Polacy zmuszani byli do przyjęcia obywatelstwa rosyjskiego, tzw. paszportyzacja.

  17 września obchodzony jest również Światowy Dzień Sybiraka. Upamiętnia on wszystkich Polaków zesłanych na Syberię oraz inne tereny ZSRS.